فرصت‌طلبی آمریکا در قفقاز؛ «جاده ترامپ» شکل می‌گیرد؟

به گزارش حدیدنیوز، رسانه‌های بین‌المللی از توافقی تاریخی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجیگری مستقیم آمریکا خبر می‌دهند که بر اساس آن، واشنگتن کنترل یک کریدور ترانزیتی راهبردی در خاک ارمنستان را برای 99 سال به دست می‌گیرد؛ اقدامی که تحلیلگران آن را تلاشی برای تغییر ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی و حذف رقبای منطقه‌ای مانند ایران و روسیه ارزیابی می‌کنند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، ضمن تأیید این توافق، از میزبانی سران دو کشور در کاخ سفید برای امضای پیمان صلح خبر داده است.

واشنگتن کنترل کریدور زنگزور را برای 99 سال به دست می‌گیرد

بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی رسانه‌های غربی، ارمنستان آماده می‌شود تا حق توسعه یک کریدور ترانزیتی به طول 43 کیلومتر را به آمریکا واگذار کند.

شبکه «سی‌بی‌اس نیوز» این خبر را اعلام کرده و روزنامه بریتانیایی «گاردین» نیز می‌نویسد: «پیش‌بینی می‌شود این کریدور ترانزیتی در نهایت شامل خطوط راه‌آهن، خطوط لوله انتقال نفت و گاز و همچنین کابل‌های فیبر نوری برای تسهیل جابجایی کالا و افراد باشد».

این روزنامه می‌افزاید که هزینه ساخت این پروژه نه از سوی دولت آمریکا، بلکه توسط شرکت‌های خصوصی تأمین خواهد شد.

در همین حال، نشریه «پولتیکو» به نقل از سه مقام ارشد آمریکایی جزئیات بیشتری را فاش کرده و گزارش می‌دهد: «ارمنستان با اعطای حق انحصاری توسعه کریدور زنگزور به آمریکا برای مدت 99 سال موافقت کرده است. آمریکا نیز این زمین را به یک کنسرسیوم جهت توسعه خطوط راه‌آهن، نفت، گاز، فیبر نوری و احتمالاً خطوط انتقال برق، اجاره خواهد داد».

سود میلیاردی آمریکا و تلاش برای حذف ایران، روسیه و چین

وب‌سایت خبری «آکسیوس» ضمن ارائه جزئیات تکمیلی، مدعی شده است که ارمنستان در مذاکرات با دولت ترامپ، از مقاومت دیرینه خود در مورد این کریدور عقب‌نشینی کرده است.

این رسانه آمریکایی می‌نویسد: «ارمنستان موافقت کرده که اجازه دهد یک کریدور 43.5 کیلومتری در خاکش توسط آمریکا توسعه یابد و «جاده ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» نامیده شود».

آکسیوس با اشاره به منافع اقتصادی واشنگتن تأکید می‌کند: «آمریکایی‌ها از این مسیر تجاری جدید سالانه میلیاردها دلار سود خواهند برد. روسیه، ایران و چین نفوذ خود را در منطقه‌ای که آن را متعلق به خود می‌دانستند، از دست می‌دهند».

امتیازات واشنگتن به ارمنستان و آذربایجان در ازای کریدور

به نوشته آکسیوس، دولت ترامپ به نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، این پیام را منتقل کرده که اگر اجازه دهد آمریکا این کریدور را توسعه دهد، واشنگتن را به عنوان «دوست و سدی قدرتمند در برابر تهاجمات بعدی جمهوری آذربایجان» خواهد یافت.

از سوی دیگر، «پولتیکو» گزارش می‌دهد که جمهوری آذربایجان نیز علاوه بر دسترسی بدون مانع به نخجوان، امتیازات قابل توجهی از واشنگتن دریافت خواهد کرد.

به طور مشخص، آمریکا با لغو «متمم 907» که کمک مستقیم نظامی به باکو را ممنوع می‌کرد، محدودیت‌های همکاری دفاعی با این کشور را از میان برمی‌دارد.

اگرچه رؤسای جمهور آمریکا پس از حوادث 11 سپتامبر این قانون را تعلیق می‌کردند، اما باقی ماندن آن در جعبه‌ابزار واشنگتن همواره موجب نارضایتی الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، بود.

پشت پرده دیپلماسی آمریکا و نقش‌آفرینی ترکیه

روند دستیابی به این توافق از ماه مارس و با سفر غیرمنتظره استیو ویتکاف، فرستاده ویژه کاخ سفید، از مسکو به باکو آغاز شد.

آکسیوس مدعی است که پیشنهاد اولیه از سوی دولت قطر مطرح شده بود. پس از سفر به باکو، ویتکاف این پرونده را به یکی از اعضای تیم خود به نام «آریه لینگستون» که از نزدیکان جارد کوشنر، داماد ترامپ، است واگذار کرد. لینگستون پنج بار به منطقه، از جمله ارمنستان، سفر کرد.

در این میان، تلویزیون دولتی ترکیه (TRT) نیز گزارش داده که آنکارا نقشی کلیدی اما بی‌سروصدا در این توافق ایفا کرده است.

این شبکه می‌گوید: «ترکیه بی‌صدا عمل کرد اما نقشی راهبردی در ترویج گفتگو میان طرفین داشت». به گفته این منبع، مقامات ترکیه، از جمله رئیس‌جمهور اردوغان و هاکان فیدان، وزیر امور خارجه، در ماه‌های اخیر همکاری گسترده‌ای با آذربایجان و ارمنستان داشته‌اند.

واکنش‌های تحلیلگران: مسکو و تهران برای مقابله تحریک می‌شوند

این توافق که با محوریت کامل واشنگتن شکل گرفته، نگرانی تحلیلگران را برانگیخته است.

تحلیلگران «مرکز کارنگی» می‌گویند: «تاریخ نشان می‌دهد وقتی یکی از پایتخت‌های میانجی تلاش می‌کند فرآیند صلح را رهبری کند، پایتخت‌های رقیب با اخلال در پیشرفت، به آن واکنش نشان می‌دهند».

آنها می‌افزایند: «واشنگتن با در دست گرفتن رهبری، به مسکو و تهران و دیگر رقبای احتمالی در سطوح محلی و جهانی بهانه‌ای برای مانع‌تراشی و بالا بردن هزینه سیاسی توافق صلح احتمالی خواهد داد».

شبکه «یورونیوز» نیز اشاره می‌کند: «نشست روز جمعه در واشنگتن پیام قدرتمندی به مسکو ارسال خواهد کرد مبنی بر اینکه دو کشور آماده‌اند اختلافات خود را بدون روسیه حل کنند».

نشست سران در کاخ سفید و اعلام رسمی ترامپ

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در شبکه اجتماعی Truth Social نوشت: «مشتاقانه منتظر میزبانی از الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در کاخ سفید برای یک اجلاس صلح تاریخی هستم».

وی افزود: «دولت من مدت زمان زیادی با هر دو طرف کار کرده است. رئیس‌جمهور علی‌اف و نخست‌وزیر پاشینیان برای یک مراسم رسمی امضای صلح به من در کاخ سفید ملحق خواهند شد. آمریکا قراردادهای دوجانبه‌ای را با هر دو کشور برای پیگیری فرصت‌های اقتصادی امضا خواهد کرد تا پتانسیل کامل منطقه قفقاز جنوبی را آزاد کنیم».

برنامه دیدارها در واشنگتن که رهبران ارمنستان و آذربایجان از روز گذشته به آنجا سفر کرده‌اند، بسیار فشرده است. دیدارهای دوجانبه و سه‌جانبه برای امضای اسناد برنامه‌ریزی شده است.

با این حال، طرف ارمنی رسماً تنها برگزاری دیدارها را تأیید کرده و در مورد امضای سند یا بیانیه سکوت کرده است. اما رسانه‌های بین‌المللی از امضای یک توافقنامه چارچوب صلح در پایان این نشست‌ها خبر می‌دهند./ تسنیم