انقلابی در صنعت نفت ایران؛ هوش مصنوعی به میدان آمد

به گزارش حدید نیوز؛ در ایران که یکی از بزرگ‌ترین کشورهای نفت‌خیز جهان است، وقتی پای فناوری‌های نوین وسط می‌آید، کارها دقیق‌تر، سریع‌تر و با هزینه کمتر پیش می‌رود؛ از استخراج گرفته تا پالایش و نگهداری تجهیزات، همه چیز قابل کنترل‌تر و ایمن‌تر می‌شود.

هرچند فناوری‌های نوین در صنعت نفت ایران به کار گرفته شده‌اند اما فاصله زیادی تا استفاده گسترده و کامل در این صنعت مهم باقی است. در ادامه به‌عنوان نمونه چند فناوری را که در این صنعت به کار گرفته شده‌اند را می‌خوانید.
صرفه‌جویی ارزی قابل توجه در صنعت نفت
شیر توپی یکی از پرکاربردترین انواع شیرآلات صنعتی نفت و گاز است که برای کنترل و قطع سریع جریان سیالات مورد استفاده قرار می‌گیرد. با تکیه بر توان و دانش متخصصان داخلی در یک شرکت دانش‌بنیان، ساخت شیرهای توپی 42 اینچ با قابلیت تعمیر در محل و بدون نیاز به جدا شدن شیر از خط، نه تنها 3 میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی برای کشور به ارمغان آورده، بلکه گامی مهم در جهت خودکفایی صنعت نفت برداشته است.
نمونه موفق استفاده از فناوری در صنعت نفت
رنگ و پوشش خطوط لوله نفت و گاز، برای محافظت از لوله‌های انتقال‌دهنده ضروری است. رنگ اپوکسی نوعی رنگ صنعتی است که دارای مقاومت بالایی در برابر خوردگی و حرارت است. به همین دلیل از مناسب‌ترین پوشش‌ها برای خطوط لوله نفت و گاز محسوب می‌شود. یک شرکت تولیدی صنعتی در کشور با فناوری و بهره‌گیری از آخرین تکنولوژی‌ها، این محصول را در کشور تولید کرده که همین محصول، منجر به انتقال موفق نفت از گوره به جاسک در این خط انتقال استراتژیک شده است.
ایمنی حفاری با تجهیزات بومی
تجهیزاتی در حوزه نفت و گاز وجود دارند که برای مهار چاه استفاده می‌شوند. این تجهیزات، فشار چاه را کنترل کرده و به عملیات حفاری یا تکمیل چاه اجازه انجام عملیات ایمن با خطرات محیط زیستی حداقلی می‌دهند. تأمین چنین تجهیزاتی به دلیل تحریم و نبود مواد اولیه و لوازم حفاری در کشور با مشکل مواجه بود. یک شرکت مهندسی، تولیدی و دانش‌بنیان، در حوزه نفت و گاز با فناوری توانسته نیاز کشور را در این حوزه تا حد زیادی برطرف کند. 
این محصولات دانش‌بنیان با کیفیت بالای جهانی، فشار چاه را کنترل کرده و به عملیات حفاری یا تکمیل چاه اجازه انجام عملیات ایمن با خطرات محیط زیستی حداقلی می‌دهند.
امنیت شبانه‌روزی خطوط انتقال در برابر انفجار
یک شرکت دانش‌بنیان و فناور دستگاهی را طراحی و ساخته است که  از سر چاه نفت و گاز تا خروجی پالایشگاه و ایستگاه‌های کنترل کیفی استفاده می‌شود تا مقادیر ناخالصی‌ گاز را به طور شبانه روز،  برخط و اتوماتیک کنترل کرده و مانع از انفجار در خطوط انتقال گاز شود. این محصول قبل از تولید در داخل به طور کامل وارد می‌شد که به دلیل تحریم، خدمات پس از فروش و گارانتی نداشت؛ از طرفی محصول خارجی مشابه، سازگار با شرایط محیطی ایران نیست و در راه‌اندازی دچار مشکلات عدیده می‌شود. این دستگاه، مقادیر ناخالصی گاز را به طور شبانه روز،  به شکل برخط و اتوماتیک کنترل می‌کند و مانع از انفجار می‌شود.
در جدیدترین اتفاق مثبت فناورانه در صنعت نفت می‌توان به راه‌اندازی مرکز مدیریت همزمان چاه، مخزن و تأسیسات روسطحی (WRTM) به عنوان قلب تپنده بالادستی صنعت نفت و گاز ایران، اشاره کرد.

این مرکز، نظارت دقیق و تحلیل هوشمند داده‌ها را ممکن می‌سازد و گامی بلند در جهت هوشمندسازی این صنعت است. عملیات اجرایی و زیرساختی این مرکز از بهمن ۱۴۰۲ کلید خورد و با سرعت به ثمر نشست و در ۴ دی ۱۴۰۳، با حضور حسین افشین معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، راه اندازی شد.

افشین در مراسم رونمایی از این مرکز در دی‌ماه سال گذشته اعلام کرد: امروز یکی از مهم‌ترین هوش‌های تجاری را افتتاح کرده‌ایم. فاز بعدی این پروژه‌ها، به هوش مصنوعی اختصاص خواهد یافت. این پروژه‌ها به‌عنوان یک مقدمه بزرگ در صنعت نفت و هوشمندسازی فرآیندهای این صنعت است. در نهایت، هوش مصنوعی به‌عنوان فاز بعدی این پروژه‌ها، قرار است با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و تحلیل پیشرفته داده‌ها به این صنعت وارد شود و به اتوماسیون بیشتر فرآیندها، پیش‌بینی‌های دقیق‌تر و کاهش هزینه‌ها و خطرات کمک کند.

بعد از راه‌اندازی این مرکز، با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌های برتر با این گروه، به‌کارگیری هوش مصنوعی نیز به قابلیت‌های این پلتفرم در بخش‌های تولید و حفاری اضافه شده است.
از قابلیت‌های پلتفرم WRFM دریافت برخط (Real-time) اطلاعات است. این پلتفرم بستری را فراهم می‌کند که علاوه بر جمع‌آوری و ذخیره‌سازی استاندارد در پایگاه داده‌ها، تحلیل لحظه‌ای اطلاعات هم انجام می‌شود و امکان مشاهده الگو و روند داده‌ها و همچنین صدور هشدارهای لازم را فراهم کرده و اطلاعات را در یک سیستم یکپارچه نمایش می‌دهد.

استفاده از این فناوری، منجر به افزایش تولید تجمیعی شد. اطلاعات حاصل از هفت چاه نشان داد که با بهینه‌سازی مداوم، تولید روزانه حدود ۱۲۵۰۰ بشکه افزایش یافته است. داده‌ها از طریق آنتن‌های رادیویی بی‌سیم منتقل و در سرورهای داخلی ذخیره می‌شوند. حتی در صورت قطع اینترنت نیز، اطلاعات از دست نخواهد رفت.
در میدان نفتی سپهر با این فناوری، تولید نفت از ۶۵۰۰ به ۶۵ هزار بشکه در روز رسیده است در حالی که این میدان پیش‌تر توسط شرکت ملی نفت و سایر شرکت‌ها به دلیل پیش‌بینی تولید پایین، نادیده گرفته شده بود.

منبع: فارس