در حالی‌که عربستان با طرح ۲۰۳۰ تلاش می‌کند چهره‌ای مدرن از گردشگری مذهبی نشان دهد، زائران خانه خدا زیر نظارت هوش مصنوعی قرار گرفته‌اند و یک پست ساده در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به بازداشت در مکه و مدینه ختم شود.

سعودی‌ها با تجهیز زیرساخت‌های امنیتی به هوش مصنوعی، سطح نظارت بر فعالیت زائران در شبکه‌های اجتماعی را افزایش داده‌اند. مدیر یکی از کاروان‌های حج مصطفی رضوی می‌گوید که «در سرزمین وحی، یک پست ساده یا نظر انتقادی می‌تواند زائر را از مسجدالحرام به بازداشتگاه ببرد.»در ماه‌های گذشته، چند زائر ایرانی به دلیل انتشار تصویر یا پست انتقادی در شبکه‌هایی چون اینستاگرام بازداشت شدند. ماجرای بازداشت حجت‌الاسلام قاسمیان نیز نقطه اوج این رویکرد بود. روحانی‌ای که پیش از انجام مناسک حج به‌دلیل یک پست مجازی، دستگیر و به ایران بازگردانده شد.

بر اساس این نظارت سخت‌گیرانه، انتشار هرگونه محتوای سیاسی یا دل‌نوشته‌ای که از نظر کشور میزبان حساسیت‌زا باشد، می‌تواند به اخراج زائر منجر شود. البته سازمان حج و زیارت برای کاهش ریسک‌های احتمالی به زائران توصیه کرده از «پیام‌رسان‌های داخلی» مثل ایتا، بله و روبیکا استفاده کنند و از اتصال به وای‌فای‌های رایگان عمومی در مراکز خرید بپرهیزند. گفته می‌شود که این شبکه‌ها زمینه‌ «ارزیابی و افشای اطلاعات شخصی» را فراهم می‌کنند.

این محدودیت‌ها در حالی افزایش یافته که با چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان (طرحی برای تبدیل این کشور به قطب گردشگری) در تضاد است. سعودی‌ها از یک‌سو در پی نمایش چهره‌ای باز و مدرن از خود هستند اما از سوی دیگر، با بهره‌گیری از سامانه‌های نظارت دیجیتال، رفتار زائران را رصد می‌کنند.

فعال بین‌الملل احمد خسروی این رویکرد را طبیعی می‌داند و می‌گوید که «وقتی میلیون‌ها زائر وارد یک کشور می‌شوند، کنترل فضای مجازی برای حفظ امنیت ضروری است.» در مقابل، کارشناس زیارتی علیرضا موسوی معتقد است که «نظارت افراطی امنیت نمی‌آورد، ترس می‌آورد. بازداشت زائران با شعار گردشگری آزاد عربستان در تضاد کامل است.»

کارشناسان می‌گویند که علاوه بر پیگیری دیپلماتیک برای تضمین حقوق زائران، آموزش امنیت دیجیتال پیش از سفر باید در دستور کار قرار گیرد. همچنین توسعه یک برنامه زیارتی بومی و امن می‌تواند ضمن حفظ ارتباطات ضروری، خطر نفوذ اطلاعاتی را به حداقل برساند.