حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) با بهره‌گیری از محضر سه امام به محدثی دانشمند تبدیل شد و خدمات او به اسلام و شیعیان از جمله تلاش برای گم نشدن قبر سیدالشهدا(ع) سبب شد که زیارتش برابر با زیارت امام حسین(ع) باشد و حرمش هم قبله مردم تهران.

چهارم ماه ربیع‌الثانی میلاد با سعادت مردی است که در زمان حیاتش مجبور به هجرتی شد که این هجرت برای ما ایرانی‌ها همه نور و رحمت و برکت بود و هست، حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)ایشان از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و از چهره‌های برجسته خاندان پیامبر بود. او نه یک امام معصوم، بلکه عالمی بزرگ، محدثی دقیق و یاری وفادار برای امامان زمان خود به‌شمار می‌رفت. دوران زندگی ایشان مقارن با سه امام یعنی امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) بود و بارها در خدمت آنان قرار گرفت و به عنوان امانتدار حدیث و معرفت اهل‌بیت معرفی شد.

مرجعیت علمی در عصر خفقان
حضرت عبدالعظیم(ع) در زمانی زندگی می‌کرد که دستگاه عباسیان به شدت در حال فشار و سرکوب شیعه بود. او با حفظ و نشر معارف اهل‌بیت، به نوعی دانشگاه مخفی شیعه را در ری و بغداد زنده نگه داشت. بسیاری از احادیث فقهی و اعتقادی امروز، به واسطه او به ما رسیده است.

تأیید جایگاه علمی و دینی توسط امام هادی(ع)
یکی از نکات ویژه در زندگی ایشان، عرضه‌ عقاید خویش به امام هادی(ع) است. او به سامرا رفت و در حضور امام، بند به بند باورهایش را درباره توحید، نبوت، امامت و معاد بازگو کرد. امام هادی(ع) پس از شنیدن آن فرمودند: «هذا دین الله الذی ارتضاه لعباده» این دین الهی است که خداوند آن را برای بندگانش پسندیده است. این تأیید، جایگاه علمی و دینی او را در حد یک معیار برای شناخت اعتقادات صحیح شیعه تثبیت کرد.

پناهگاه مظلومان و شیعیان
بسیاری از شیعیان که از جور عباسیان به ستوه آمده بودند، به حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) پناه می‌بردند. او نه فقط عالم حدیث، بلکه مأمن دل‌ها و ملجأ سیاسی و اجتماعی شیعیان بود.

زیارت او همسنگ زیارت امام حسین(ع)
در روایتی از امام هادی(ع) آمده است که زیارت قبر حضرت عبدالعظیم، پاداش زیارت امام حسین(ع) را دارد. این نشان می‌دهد که مقام ایشان تنها در حد یک محدّث یا راوی حدیث نیست، بلکه شخصیتش در سلسله هدایت، نقشی ویژه دارد. در دوران خفقان عباسی، بارها حرم امام حسین(ع) را ویران کردند، یکبار روی آن را شخم زدند و گندم کاشتند، یکبار هم رودخانه را روی آن منحرف کردند تا قبر گم شود و این جناب عبدالعظیم بود که با کمک یارانش محل قبر سید‌الشهدا را بارها نشانه‌گذاری کردند تا محل دقیق آن گم نشود. در واقع امروز زیارت امام حسین(ع) در کربلا را مدیون این مرد هستیم.

چرا حرم حضرت عبدالعظیم، قبله تهران شد؟
از دیرباز، مردم تهران و ری، حرم حضرت عبدالعظیم(ع) را جایگاه امن معنوی و قبله دعاها و نیازهای خود می‌دانستند. چند دلیل در این‌باره برجسته است که در ادامه به‌ آنها اشاره می‌کنیم.

جایگاه معنوی
همان‌طور که گفته شد، امام هادی(ع) زیارت او را هم‌ردیف زیارت امام حسین(ع) دانسته است. همین مقام والا، سبب شد حرم ایشان برای مردم تهران به منزله قبله‌گاه دعا و حاجت‌خواهی باشد.

نقش تاریخی و اجتماعی
در روزگاری که تهران هنوز شهر کوچکی بود، بسیاری از بزرگان، علما و مردم برای حل مشکلات دینی و اجتماعی به شهر ری می‌رفتند و در جوار این حرم آرامش و پاسخ می‌یافتند. کم‌کم این مرکزیت مذهبی، عنوان «قبله تهران» را برای حرم تثبیت کرد.

مرکز شور و حرکت‌های اجتماعی
در طول تاریخ، حرم حضرت عبدالعظیم پایگاه مهمی برای حرکت‌های مردمی علیه ظلم و بی‌عدالتی بوده است. از تجمعات مذهبی گرفته تا حرکت‌های سیاسی دوران قاجار و مشروطه، این حرم نقشی الهام‌بخش داشت.

پیوستگی با هویت تهرانی‌ها
مردم تهران به مرور، حضرت عبدالعظیم را شخصیت همسایه و نزدیک خود دانستند؛ کسی که آرامگاهش در دل ری و در نزدیکی تهران بود. همین نزدیکی، باعث شد که با هر گرفتاری، ابتدا رو به ری کنند و این مکان را قبله معنوی خویش بشمارند.میلاد حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) یادآور این حقیقت است که در کنار امامان معصوم، یارانی بودند که با علم، تقوا و وفاداری‌شان بار بزرگی از هدایت جامعه را بر دوش کشیدند.

او عالمی است که دین خویش را مستقیم به امام عرضه کرد و تأیید گرفت؛ محدثی است که آموزه‌های ناب اهل‌بیت را حفظ کرد؛ و پناهگاهی است که قرن‌هاست مردم تهران و ایران به سوی حرمش رو کرده‌اند.بی‌سبب نیست که حرم او به «قبله تهران» مشهور شده؛ چرا که قلب میلیون‌ها مؤمن، رو به این آستان گره خورده و حاجت‌ها و دعاها در جوارش رنگ اجابت می‌گیرد.

سخنان رهبر انقلاب درباره «قبله تهران»
در یکی از مراسم‌های زیارتی در ۵ آبان ۱۳۷۳، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پس از زیارت مرقد حضرت عبدالعظیم(ع) و امامزادگان حمزه و طاهر، در جمع مردم شهرری سخنرانی کردند.«شهرری به خاطر بقعه مطهره جناب عبدالعظیم الحسنی(ع) و جناب حمزه و جناب طاهر و قبور مطهره علمای بزرگی که در اینجا مدفون هستند، قبله تهران است.» «اینجا ریشه تهران است و از لحاظ معنوی مرکز اشعاع تهران به حساب می‌آید.» همچنین ایشان فرمودند که زیارت مرقد مطهر حضرت عبدالعظیم به مثابه زیارت مرقد حضرت سیدالشهدا (ع) است.

قبله تهران به معنای قطب معنوی
وقتی رهبر انقلاب می‌فرمایند که «قبله تهران است»، منظور صرفاً جهت جغرافیایی نیست، بلکه بار معنوی و روحانی دارد، یعنی این مکان برای مردم تهران نقطه امید، تکیه‌گاه دعا، ارتباط معنوی و کانون توجه دینی است.

مرکز اشعاع معنوی
عبارت «مرکز اشعاع تهران» به این معناست که از این آستان، نور ایمان، تأثیرگذاری دینی، فرهنگی و تربیتی به شهر تهران و پیرامونش منتشر می‌شود.

ترکیب مقدس بودن و جایگاه تاریخی
آیت‌الله خامنه‌ای شهرری را «ریشه تهران» خواندند؛ یعنی از نظر تاریخی و معنوی، این منطقه جزء بنیان‌های دینی و فرهنگی تهران است. وجود آرامگاه امامزادگان و علما نیز به تقویت این موضع کمک می‌کند.

استناد به روایت و ارزش زیارت
با بیان «زیارت مرقد مطهر حضرت عبدالعظیم به مثابه زیارت امام حسین(ع) است»، ایشان ارزش زیارت این مکان را در ذهن مخاطبان بزرگ می‌کند و جایگاه آن را در سلسله زیارات مهم شیعی تثبیت می‌کند.